Đầu phun Sprinkler - Cấu tạo - Nguyên Lý hoạt động?

Tư vấn lắp đặt hệ thống báo cháy đầu phun Sprinkler 

Lắp đặt hệ thống báo cháy đầu phun Sprinkler là một trong những thiết bị quan trọng nhất trong hệ thống phòng cháy chữa cháy tự động tại các tòa nhà, nhà xưởng và trung tâm thương mại. Với khả năng phát hiện nhiệt – tự động phun nước – dập cháy nhanh, đầu Sprinkler giúp giảm tối đa thiệt hại về người và tài sản. Đây là thiết bị được sử dụng rộng rãi trong hệ thống Pccc tiêu chuẩn quốc tế như NFPA, UL, FM, phù hợp nhiều khu vực từ dân dụng đến công nghiệp. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu chi tiết đầu phun Sprinkler là gì, cấu tạo, nguyên lý hoạt động, phân loại và các lưu ý khi lắp đặt để giúp bạn có cái nhìn toàn diện và đúng đắn về thiết bị Pccc thiết yếu này.

 

Đầu phun Sprinkler là gì?

Đầu phun Sprinkler là thiết bị quan trọng trong hệ thống chữa cháy tự động bằng nước. Khi nhiệt độ tại khu vực đạt đến ngưỡng quy định (thường 68°C – 79°C), bóng thủy tinh hoặc khóa nhiệt của đầu phun sẽ vỡ ra, kích hoạt van mở và phun nước trực tiếp lên đám cháy, giúp dập tắt hoặc khống chế cháy ngay từ giai đoạn đầu. Thiết bị này hoạt động hoàn toàn tự động, không cần sự can thiệp của con người.

Trong hệ thống Pccc, đầu phun Sprinkler là thiết bị tự kích hoạt khi phát hiện nhiệt, không cần con người điều khiển. Chúng thuộc nhóm thiết bị chữa cháy chủ động, đảm nhiệm 3 chức năng chính:

• Phát hiện cháy thông qua nhiệt độ tăng cao.
• Kích hoạt theo cơ chế tự động, không phụ thuộc vào điện.
• Phun nước với lưu lượng và góc phun được thiết kế tiêu chuẩn để dập cháy hoặc ngăn cháy lan.

> Ứng dụng thực tế của đầu Sprinkler: Nhà xưởng, kho bãi, chung cư, khách sạn, trung tâm thương mại, văn phòng, tòa nhà cao tầng, bãi đậu xe,...

Cấu tạo đầu phun Sprinkler 

Đầu phun Sprinkler – đây chính là “trái tim” của hệ thống chữa cháy tự động. Một đầu phun Sprinkler tiêu chuẩn thường gồm 4 bộ phận chính:

• Bầu thủy tinh hoặc chốt kim loại: Chức năng cảm biến nhiệt bầu thủy tinh chứa dung dịch giãn nở khi gặp nhiệt, làm vỡ bóng ở nhiệt độ định sẵn. Chốt kim loại là hợp kim có điểm nóng chảy thấp, sẽ chảy ra khi nhiệt độ tăng.
• Bộ phận phân phối nước: Phân tán nước thành dạng mưa hoặc tia, phủ đều khu vực cháy. Đảm bảo nước được phun đều – đúng hướng – đúng cường độ.
• Khung đầu phun: Khung là bộ phận chịu lực chính, thường làm từ: Đồng, hợp kim đồng, thép không gỉ. Chịu nhiệt cao, không biến dạng khi gặp lửa.
• Ron – lò xo – nắp bịt: Đây là các chi tiết phụ nhưng đóng vai trò cực kỳ quan trọng. Ron cao su tạo kín giữa nắp bịt và thân. Lò xo giữ cố định nắp bịt và nắp bịt bịt kín đường nước khi không cháy, chịu áp lực cao mà không rò rỉ.

​

Vai trò bắt buộc trong hệ thống chữa cháy tự động

Sprinkler được lắp trên trần, tường hoặc không gian kỹ thuật, khoảng cách theo tiêu chuẩn NFPA hoặc TCVN. Đầu Sprinkler đóng vai trò cốt lõi trong hệ thống chữa cháy tự động:

• Phát hiện và dập cháy sớm: Sprinkler kích hoạt ngay khi có nhiệt độ bất thường, giúp khống chế đám cháy từ giai đoạn đầu.
• Hoạt động tự động – không cần điện: Sprinkler không phụ thuộc vào điện hay cảm biến điện tử, vì vậy an toàn tuyệt đối kể cả khi mất điện.
• Ngăn cháy lan – giảm thiệt hại: Sprinkler phun nước đúng điểm, đúng cường độ kiểm soát đám cháy tại chỗ, hạn chế lửa lan sang các khu vực khác.
• Bảo vệ tính mạng con người: Tạo thời gian cho cư dân, nhân viên hoặc khách thoát nạn an toàn.
• Giảm thiệt hại tài sản: Hạn chế tổn thất vật chất, giảm chi phí khắc phục sau cháy.
• Tuân thủ pháp luật: Các công trình như chung cư, trung tâm thương mại, nhà máy,... đều bắt buộc phải lắp đặt hệ thống Sprinkler theo quy chuẩn Pccc quốc gia.
• Hiệu quả thực tế: Thống kê quốc tế cho thấy hệ thống Sprinkler kiểm soát thành công hơn 96% các vụ cháy trong công trình được lắp đặt.

​

Ưu - Nhược điểm của đầu phun Sprinkler

Đầu phun Sprinkler có nhiều ưu điểm vượt trội trong hệ thống chữa cháy tự động, nhưng cũng tồn tại một số nhược điểm cần lưu ý khi thiết kế và vận hành.

1. Ưu điểm của đầu phun Sprinkler

• Kích hoạt hoàn toàn tự động không phụ thuộc điện, cảm biến hay con người.
• Phát hiện và dập cháy sớm, dập cháy nhanh tại chỗ.
• Hiệu quả cao, chi phí thấp và tiết kiệm nước hơn so với chữa cháy thủ công.
• Cấu tạo bền – tuổi thọ cao được làm từ đồng, thép, hợp kim chịu nhiệt cao.
• Không bị oxy hóa nhanh, hoạt động ổn định 20 – 50 năm (tùy tiêu chuẩn UL/FM).
• Phun nước đúng điểm, phân tán nước theo lưu lượng và mật độ chuẩn NFPA.
• Đảm bảo an toàn cho con người, giảm nhiệt nhanh, hạn chế sinh khói.
• Sprinkler đáp ứng đầy đủ các yêu cầu trong: QCVN 06:2022/BXD, TCVN 7336, TCVN 3890, NFPA 13.

2. Nhược điểm của đầu phun Sprinkler

• Cần nguồn nước ổn định
• Lắp đặt yêu cầu kỹ thuật cao
• Chi phí ban đầu tương đối lớn
• Dễ gây thất thoát nước nếu lắp sai.

​

Hướng dẫn lắp đặt đầu Sprinkler đúng kỹ thuật

Việc lắp đặt hệ thống báo cháy đầu phun Sprinkler cần tuân thủ nghiêm ngặt tiêu chuẩn để đảm bảo hiệu quả chữa cháy và tránh phun nước sai vùng. Các bước và yêu cầu kỹ thuật chi tiết.

1. Chuẩn bị trước khi lắp đặt

• Sử dụng đầu phun đạt chuẩn UL, FM, LPCB hoặc TCVN 6305.
• Kiểm tra thông số: Loại sprinkler, nhiệt độ kích hoạt, K-factor, áp lực làm việc,...
• Dụng cụ cần thiết: Cờ lê chuyên dụng, băng tan, thước đo, súng bắn nắp che,...

2. Yêu cầu chung khi lắp đặt

• Đảm bảo độ kín khít: Dùng ron và keo chuyên dụng để chống rò rỉ nước.
• Không siết quá chặt: Nếu siết quá lực sẽ vỡ bulb hoặc biến dạng khung. Còn nếu quá lỏng dẫn đến bị rò rỉ nước.
• Không được va đập vào bóng thủy tinh: Chỉ cần tác động nhẹ cũng có thể làm sprinkler kích hoạt sai.
• Kiểm tra áp lực nước: Áp lực đường ống phải phù hợp với thông số đầu phun (thường 7–12 bar).

3. Khoảng cách lắp đặt theo tiêu chuẩn

• Khoảng cách giữa các đầu phun: Thông thường từ 3 – 4 m, tùy loại Sprinkler và diện tích bảo vệ.
• Khoảng cách từ đầu phun đến trần: Đầu phun Pendent/Upright đến trần: 75 – 150 mm và Sidewall cách trần: 100 – 150 mm.
• Khoảng cách với vật cản: Không được có dầm, ống gió, đèn,… che chắn dưới góc phun. Khoảng hở tối thiểu 450mm với vật cản lớn, trần có dầm bố trí đầu phun trong từng khoang.
• Khoảng cách tới tường: Pendent/Upright: 100 – 300mm và Sidewall: 200 – 600mm (tùy kiểu phun).

4. Quy trình lắp đặt chi tiết

• Bước 1: Xác định vị trí lắp: Dựa theo bản vẽ thiết kế Pccc, phân bổ khoảng cách đúng tiêu chuẩn. Đảm bảo đầu phun không bị che chắn bởi trần thạch cao hoặc đèn.
• Bước 2: Làm sạch ren và bọc băng tan: Vệ sinh ren ống, bọc 3–5 vòng băng tan để chống rò nước.
• Bước 3: Lắp đầu phun bằng cờ lê chuyên dụng: Lắp nhẹ nhàng, không tác động vào bầu thủy tinh. Siết đến khi khít, không cố gắng thêm lực.
• Bước 4: Kiểm tra hướng phun: Deflector phải hướng đúng: Pendent → xuống - Upright → lên và Sidewall → ra ngang.
• Bước 5: Kiểm tra nắp che: Nắp che phải phẳng với trần, đảm bảo tính thẩm mỹ và che giấu sprinkler.
• Bước 6: Gắn lưới bảo vệ: Khu vực dễ va đập như kho, nhà xưởng phải sử dụng Sprinkler Guard.
• Bước 7: Thử áp lực: Sau khi lắp toàn bộ → test áp lực tại 1.5 lần áp lực làm việc (theo TCVN). Đảm bảo không rò rỉ tại các đầu nối.

​

Những lưu ý quan trọng khi chọn và lắp đặt hệ thống báo cháy đầu Sprinkler

Để hệ thống báo cháy đầu Sprinkler vận hành ổn định, an toàn và đạt hiệu quả chữa cháy tối đa, cần tuân thủ các lưu ý từ khâu lựa chọn thiết bị đến lắp đặt – nghiệm thu – bảo trì.

• Chọn bầu thủy tinh có màu tương ứng với nhiệt độ môi trường (57°C, 68°C, 93°C…).
• Kiểu phun phù hợp công trình, mỗi môi trường cần loại đầu phun khác nhau.
• Tuân thủ tiêu chuẩn: NFPA 13, EN 12845, ISO 6182,... tại Việt Nam.
• Chất liệu: Đồng, hợp kim hoặc thép không gỉ, chống ăn mòn và chịu áp lực tốt.
• Áp lực nước đảm bảo phù hợp với thiết kế hệ thống (thường 7–12 bar).
• Khoảng cách giữa các đầu phun: 3–4 m. Tường:100–300mm và Trần: 75–150 mm.
• Không bị che chắn tránh lắp dưới xà, đèn, hoặc vật cản làm ảnh hưởng tia nước.
• Khi thiết kế hệ thống Sprinkler, tính toán lưu lượng – áp lực đúng chuẩn.
• Không tác động – va chạm vào bầu thủy tinh có thể làm vỡ bulb → kích hoạt sai.
• Không siết quá chặt hoặc quá lỏng và duôn dùng cờ lê chuyên dụng cho sprinkler.
• Lắp đúng hướng theo loại lắp sai hướng sẽ mất tác dụng.
• Không sơn phủ lên đầu phun sẽ làm kẹt bulb, che bít deflector.
• Lắp nắp che đúng chuẩn nắp che phải phẳng với trần và không để thụt sâu hoặc thò ra. Sai lệch → ảnh hưởng cơ chế bung khi cháy.
• Sử dụng lưới bảo vệ (Sprinkler Guard) ở khu vực dễ va chạm.

Lưu ý khi nghiệm thu và kiểm tra hệ thống

• Thử áp lực đường ống test ở áp lực 1.5 lần áp lực làm việc. Không được có hiện tượng rò rỉ tại đầu phun.
• Kiểm tra hướng phun và vị trí đảm bảo deflector hướng đúng, nằm ở khoảng cách chuẩn theo bản vẽ thiết kế.
• Kiểm tra nắp che & vòng giữ nắp phải đầy đủ, chưa bị nóng chảy hoặc cong vênh.
• Vệ sinh định kỳ lau bụi bẩn quanh sprinkler, nhưng không tác động vào bulb.
•  Không treo, móc đồ lên sprinkler dễ gây cong khung hoặc kích hoạt sai.

 

Đơn vị uy tín trong lĩnh vực hệ thống báo cháy tự động tại TP.HCM

Pccc An Phương là đơn vị chuyên tư vấn – thiết kế – thi công – bảo trì – sửa chữa hệ thống báo cháy tự động hàng đầu tại TP.HCM, được tin tưởng bởi hàng nghìn khách hàng cá nhân và doanh nghiệp. Với phương châm “An toàn là trên hết”, An Phương không chỉ mang đến các giải pháp Pccc đạt chuẩn mà còn đảm bảo tính ổn định – độ bền – hiệu suất cao trong mọi công trình.

Trải qua nhiều năm hoạt động trong ngành, Pccc An Phương đã tạo được vị thế vững chắc nhờ đội ngũ kỹ thuật viên chuyên nghiệp, giàu kinh nghiệm, tận tâm, cùng hệ thống quy trình triển khai khoa học – rõ ràng – đúng tiêu chuẩn Pccc quốc gia. 

Kết luận: Việc lắp đặt hệ thống báo cháy đầu phun Sprinkler đúng kỹ thuật không chỉ đảm bảo hiệu quả chữa cháy mà còn là yêu cầu bắt buộc theo quy chuẩn Pccc. Sai sót nhỏ trong lắp đặt có thể dẫn đến hệ thống không hoạt động khi xảy ra hỏa hoạn.

---